30. Salon du Livres sett

Ein troyttur, men væl undirhildin høvundur er nú aftur á sínum fína hotelli og Salon du Livres er væl sett.

Um 5 tíðina var eg saman við grønlendska høvundanum Kristian Olsen aaju og danska Jakob Martin Strid (hann sum hevur skrivað "Lítli froskur") sett í ein hýruvogn saman við nøkrum av teimum frá Kunststyrelsen, sum eru við til at skipað fyri hesum stóra tiltakinum.
Tað kendist sum at verða komin út aftur á flogvøllin, so stórt var tað at koma inn í høllina við "Porte de Versaille". Vit høvdu ikki gingið meira enn 2 minuttir, so høvdu vit mist tvey av bólkinum burtur. Men vit komu kortini heil fram til norðurlendska básin.

Tað at eitt sindur løgið at ganga runt har og hyggja at fólki, tí har vóru heilt fitt av andlitum, sum tyktust kend, men sum eg ikki tordi at heilsa uppá, tí kanska kendi eg tey ella kanska vóru tey bara kend?
Nakrar høvundar kendi eg kortini, havi hitt tey á høvundaskeiðum á Birkops Arno, t.d. Anne Swärd og Monika Fagerholm. Eini 3-4 onnur fólk hevði eg eisini hitt áður. Verðin er ikki so øgiliga stór kortini.

Franski mentamálaráðharrin Frédéric Mitterrand skuldi koma og seta stevnuna kl. hálvgun átta, og eisini vitja í norðurlendska básinum, men fólk bíðjaðu og bíðjaðu, fingu sær pinnamatar og vín og juice, men ongin mentamálaráðharri kom.
Tá næstan ein tími var gingin, kom hann endiliga, fylgdur av einum heri av foto- og filmstólum. Eg hevði eisni mítt á lofti.

Her stendur hann frammafyri øllum nøvnunum á norðurlendsku høvundunum og lurtar eftir einari rættiliga langari røðu, hjá einum finna, eg ikki fekk navnið við á.

Eitt av teimum ordiliga stuttligu tingunum var kortini hetta:

Nú eru nevniliga 4 skrímlsabøkur á fronskum!!

Men tykkara útsendi høvundur kom í so tíðliga upp í morgun, so eftir málaráðharrarøðuna, fann hon eina metro heim á Hotel Bedford, 17, Rue de l'Arcade.

Salon du Livres, París - Tykkara "udsendte medarbejder" komin á staðið!

So kom eg fram, hóast illveðri forðaði mær at sleppa avstað í gjár.
Fekk eitt kvøld heima eyka, men kendist løgið, ein lænt løta. Eg var farin, men onganvegin komin kortini. Børnini vóru fegin.
So í morgun klokkan ósømuliga tíðliga (4.40) fór eg úr Havn og nú klokkan 16 siti eg á Hotel Bedford í París. Ræðuliga fínt hotel har piccoloar syrgja fyri at viðføri kemur niðan á kamarið og eg kenni meg sum tann nógv umtalaði hundurin í keyluspælinum. Eg dugi ikki við, at tað skal vera so fínt og formelt. Skal man so tipsa í heilum og slíkt? Ikki so, tá ein fátækur føroyskur høvundur skal royna at spæla "fín" í París!
Í lyftini upp sá eg eitt andlit, eg helt meg hava sæð onkrastaðni, og eri nú greið yvir, at tað var norski høvundurin Per Petterson, sum í 2003 var kendur fyri bókina "Ut og stjæle hester".


Nú fari eg at gera meg klára til setanina av 30. Salon du Livres. Havi myndatólið við!

So legði Dimmalætting eisini á listafólk

Aftursvar til Finnur Jensen

At Gerhard Lognberg ikki er av hvassastu knívum í skuffuni, tað vita vit, so hansara tollutu viðmerkingar um listafólk, sum fáa stuðul, tá pengarnir heldur átti at verið farnir til Sandoynna, kunnu vit gráta um, men ikki blíva við at gremja okkum um. Móti fávitskuni berjast sjálvt tey vísu til fánýtis.

Men nú leggur so eisini Dimmalætting stein oman á byrðu hjá landsins lægst løntu. “Tað almenna blakar milliónir eftir listafólkum” skrivar Finnur Jensen í Dimmalætting 9. februar.

Eg siti enn og hálvavegna skelvi av skelkinum – ella er tað av harmi? Ja so, tað almenna blakar milliónir EFTIR listafólkum?

Nú vil eg sleppa at forsvara meg, eg tími ikki at verða ákærd fyri at snýta meg til almennar pengar og so gera lítið og onki fyri tær.

Fyrst av øllum haldi eg, at tann góði Finnur Jensen átti at havt sett seg at lisið bibliografiirnar hjá øllum listafólkunum, hann soleiðis fer illa við. T.d. at skriva, at Marjun Kjelnes skrivar pinkubarnabøkur er beinleiðis misvísandi! Hon er fyrst og fremst ein høvundur, sum hevur verið sera produktiv, langt áðrenn hon fekk nakra starvsløn frá tí almenna, og pinkubarnabøkur hevur hon als ikki skrivað, men barnabøkur, stuttusøgusøvn og sjónleik o.s.fr. og vunnið so at siga hvørja bókmentakapping, hon hevur luttikið í. Almennur peningur til hennara er ein ótrúliga góð íløga.

Men eg vil so sleppa at verja meg sjálva fyrst og fremt, sum eitt dømi. Vit kunnu ganga greitt út frá, at listin hjá hinum listafólkunum er nakað líkur mínum.

Eg havi síðani fyrst í 1990 av og á fingið eina mánaðarløn ella tvær at skriva fyri, inntil eg í 2005 fekk játtað 3 ára starvsløn, sum eg bað um at fáa strekt yvir 4 ár (altso ¾ mánðarløn í staðin fyri fulla) fyri at sleppa at hava møguleika at útinna starv mítt eitt sindur longur. Hesa tíðina eg fekk starvsløn skrivaði eg ikki bara, sum Finnur Jensen sigur, nakrar myndabøkur um skrímslini. Hesar vóru ein brotpartur av mínum arbeiði.

Hetta er tað, eg skrivaði hesi 4 árini, eg slapp at arbeiða við løn:

Skaldsøgan ”Gott hugflog, Hugo” (ein skaldsøga tekur í minsta lagið eitt ár at skriva). Tvær skaldsøgur  í røðini ”Úr Mosakulluni”, ”Várferðin til Brúnna” og ”Veturin hjá Undu”. Tann fyrra varð útnevnd til barna- og ungdómsbókmentavirðisløn útnoðrurráðsins, sum Gerður Kristný úr Íslandi vann.

4 bøkur um skrímslini bæði, “Stór skrímsl gráta ikki”, (hendan bókin fekk “Barnabókaverðlaun Menntaráðs Reykjavíkur”), “Myrkaskrímsl”, “Skrímslasótt”, “Skrímslavitjan” og “Skrímslahæddir”.

”Veiða vind”, bíløgd uppgáva frá Føroya Symfoniorkestri. Søga sum Kári Bæk gjørdi tónleik til og Janus á Húsagarði teknaði myndir til. Føroya Symfoniorkestur spældi tónleikin inn. Bókin kemur 1. apríl. ”Teir fýra heilivágirnir”, søga bíløgd uppgáva av Krabbameinsfelagnum. Varð prenta í kalendara við myndum, sum børn høvdu teknað til søguna. Nakrir tekstir bílagdir til bókina “Ringrás” hjá listamanninum Oggi Lamhauge.

Stuttsøgan “Fimm mans til ein kvartett” Útk. í savninum Svartideyði. Stuttsøgan ”Spitølsk”, sum vann stuttsøgukapping um ungdómskærleikssøgur. Hon varð prentað á átta málum í ungdómssøgusavninum “Elskar, elskar ikki”, sum kom í øllum norðurlondum í 2010. Harafturat fleiri søgur í ”Míni jólabók”: “Alioth” 2005, “Kvirra nátt” 2007, “Ov nógv av tí góða ... og eitt sindur afturat” 2008, “Ongin inni” 2009..

Eisini kom fyrsta barnabók mín “Tey kalla meg bara Hugo” út á nýnorskum. Á norskum eitur hon “Dei kaller meg berre Hugo” og er komin út á forlagnum Kapabel. Hon hevur fingið góð ummæli í Noregi.

Og harafturat ymiskt arbeiði, sum ikki er liðugt, og kanska heldur ikki verður tað fyribils, nú eg ikki havi stuðul og tí heldur ikki stundir at skriva.

At skriva góðar tekstir er ikki eitt tú gert í eini handavend, t.d kl. 9 á kvøldið, tá tú hevur lagt børnini. Góðir tekstir taka tíð at framleiða, rættiliga langa tíð, so um onkur klárar at skriva líka nógv sum hetta uppá 4 ár og harafturat hava familju, 3 børn, eitt ¼ starv við síðuna av, verða verkætlanarleiðari fyri Ung í Føroyum, undirvísa á Kvøldskúlanum og verða forkvinna fyri Rithøvundafelagnum, uttan at fáa starvsløn, so skal viðkomandi bara koma og vísa mær listan, so skal eg taka hvørt orð í meg aftur og ikki biðja um pening at arbeiða fyri eina aðru ferð. Eg haldi meg í hvussu so er hava gjørt mítt arbeiði til lítar.

Øll onnur í samfelagnum fáa løn fyri arbeiði teirra, og ONGIN sigur, at tey fáa blakað lønina eftir sær, sum um tey onki gjørdu til nytti. Ein timburmaður byggir hús og fær løn, ongin heldur tað verða løgið, (hann kann eisini byggja hús fyri tað almenna), ein lærari fær løn frá tí almenna at útinna starv sítt, ongin heldur tað verða løgið, eitt blaðfólk fær løn frá blaði sínum (summi arbeiða eisini hjá tí almenna), ongin heldur tað verða løgið. Og minst til, øll hesi fáa tað hvønn dag alt sítt lív!

Men tá eitt listafólk eftir mikið stríð at enda sleppa at útinna sítt starv VIÐ LØN eitt stutt áramál, so er tað brádliga løgið og illgrunasamt. Og tað hóast at arbeiði hjá listafólkum, er øllum til gagns! Eg skrivi ikki bara bøkur mínar og leggi tær so í borðsskuffuna, eg gevi tær út (uttan at fáa nevnivert av løn fyri tað – í besta føri eina ½ mánaðarløn fyri eitt ársverk), so øll sum hava hug, kunnu lesa tær! Finnur Jensen sleppur eisini at lesa tær, um hann hevur hug, eins og hann kundi havt sett seg niður og kanna eitt sindur gjøllari, hvat hann tosaði um, áðrenn hann fer so illa við lægst lønta samfelagsbólkinum, tey sum bara fáa eina ½ mánaðarløn fyri eitt ársverk.


Les eisini grein á Listablogginum: Ikki av breyði eina...

Vilja vit hava eitt føroyskt mál?

So noyðast vit geva okkara høvundum møguleikar at arbeiða!

Vit vita tað øll somul: Føroyskt er eitt lítið mál, bæði í talið av fólkum sum tosað tað og í nøgdini av orðum vit hava. Stór mál eru slík sum enskt, franskt og týskt, nógv tosað tað og nógv skriva tað og orðanøgdin er óendalig.

Hvønn dag verða tey stóru málini størri og ríkari, tí har eru fólk sum arbeiða við málinum, skriva skaldsøgur við tíð, skriva yrkingar við tí, samanbera, uppfinna, spæla sær við orðini, so tey mýkjast og gerast betri, gera nýggj orð og hugtøk fyri verðina kring tey.

Nógv fólk nýta málið, lærara í skúlunum banka tað inn í høvdið á næmingunum, skrivstovufólk skriva brøv við tí og tíðindafólk nýta tað at fáa tíðindi út, men ongi av hesum hava stundir og møguleikar at gera málið størri og ríkari. Fyri tey er málið tann hamarin, tey skul brúka at smíða við, tey gera ikki hamarin betur, tað er ikki arbeiði hjá teimum. Tað er heldur ikki arbeiði hjá málfrøðingunum, teir skulu ansa eftir tí, eitt sindur sum løgreglan. Í roynd og veru eru tey einastu fólkini, sum veruliga menna málið høvundar, sum skriva fagrar bókmentir.

Í Føroyum hava vit næstan ongar skaldsøgur og stuttsøgur, sum verða skrivaðar á føroyskum,

nakrar fáa barnaskaldsøgur koma av og á, men ein skaldsøga ella eitt stuttsøgusavn er sjaldnari enn tann so nógv umtalaði lundin á jólanátt.

Tí verður føroyskt verðandi eitt lítið mál, og tað sum ikki veksur ella mennist, tað minkar! Føroyskt er ikki bara eitt lítið mál, tað er eitt minkandi mál og tað er einamest av eini orsøk:

Vit hava sera fáar skaldsøguhøvundar.

Hetta segði Jógvan Arge sjálvur í røðu síni, tá M.A. Jacobsens virðislønirnar vórðu handaðar! "Alt ov langt er millum skaldsøgurnar!" Hann er jú ein valdur politikari, sum vónandi veit havt hann sigur til ársins týdningarmesta bókmentatiltak.

Um eg bara hyggi at útgávulistanum hesi seinastu árini, ja, so er tað eyðsæð, at JA hevur rætt. Men tað sum Argemaðurin bara ikki spurdi seg sjálvan um, var:

Hví hava vit so fáar rithøvundar, sum hætta sær undir at skriva fagrar bókmentir?

Svarið er einfalt:

Tað er eitt fulltíðarstarv at skriva eina góða bók! Skrivar tú bara í tíni frítíð, seint um kvøldið, tá børnini eru løgst, húsið rudda og alt annað arbeiði fingið frá hond, verður bókin hjá tær í best føri hampulig, og í hvussu so er ongantíð nýskapandi málsliga.

Ein høvdundur nýtir ofta eitt ár at skriva eina bók, summir meira, men teir skulu vera heppnir, um teir fáa eina hálva mánaðarløn fyri arbeiði, tá tað er latið forlagnum, í fleiri førum fáa teir ikki eingong tað.

Í 2010 vóru sum vanligt starvslønir lætnar frá Mentanargrunni Landsins, 11 mánaðir starvslønir fóru til fagrar bókmentir (so vítt eg dugi at síggja), deildir millum 5 høvundar. So man skal ikki verða ein góður roknimeistari fyri at síggja, hvussu leingi tað verður fyrr enn nøkur bók kemur frá hesum 5. Tí tað eru ikki tey somu, sum fáa næsta ár.

Harafturat skal eisini hugsast um, at tá tú fært einar tveir mánaðir at skriva í, so hevur tú kanska ikki arbeitt rættiliga við tínum yrki í fleiri ár (tað hevði tú ikki ráð til, húsið skuldi jú gjaldast og maturin við), og ert tí ikki so góður til handverkið, sum tú ert tá tú arbeiðir dagliga við tí. Altso fer helst bróðurparturin av tí 1. mánaðinum til at koma á lagið aftur.... Hvussu langa bók kanst tú skriva uppá ein mánað?

137 mánaðarlønir vóru latnar, 11 av teimum til fagrar bókmentir. 11 mánaðir av 137 til at menna okkara lítla minkandi mál.

Soleiðis er tíverri stætt.

Vit hava nógvar góðar høvundar, vit hava nógvar óendaliga frustreraðar høvundar, sum spilla sína tíð og síni evni til at sita á skrivstovum, grava rennur, undirvísa í fólkaskúlum o.a. sum onnur fólk, sum ikki brenna fyri at skriva góðar bøkur á føroyskum, eins væl kunnu gera.

So eg kann við røtum spyrja:

Vilja vit veruliga hava eitt føroyskt mál?

Árligi Bókadagurin hjá Rithøvundafelagnum

Bókadagurin hjá Rithøvundafelagnum í Norðurlandahúsinum

Sunnudagin 15. november kl. 15 verður hol sett á árliga bókadagin hjá Rithøvundafelagnum í Norðurlandahúsinum.

Á skránni verður stórur partur av at nýggju føroysku bókmentunum, sum eru komnar og fara at koma í ár.

Tiltakið er sera fjølbroytt:

Súni Merkistein fer at hava pallviðtalur um bókmentalig evni. Ein verður við Onnu Ellingsgaard, journalistur, um at skriva um bókmentir og aðra mentan í føroysk bløð, ein við Jóanes Nielsen um sjónleikagerð í Føroyum og yvirhøvur og at enda ein samrøða við Oddfríð Rasmussen um munin millum at skriva fyri vaksin og at skriva fyri børn og ung.

Norski umsetarin Lars Moa fer at siga nøkur orð um týðingararbeiði hjá sær og eitt sindur um útbreiðslu av týddum føroyskum bókum í Noreg.

Nicolina Beder fer at siga frá um søguna um føroysku ullina í samband við nýggju bók sína.

Nýggir tekstir hjá fimm ella fleiri føroyskum høvundum fara at vera lisnir upp, í flestu førum lesa høvundarnir sjálvir.

Á barnatiltakinum verða nýggir tekstir hjá fimm høvundum lisnir, eisini her lesa flestu høvundarnir sjálvir. Janus á Húsagarði at siga frá um at myndprýða barnabøkur.

Tiltakið er skipað sum ein hugnalig felagsstund um bøkur, har møguleiki eisini er fyri at fáa sær eitt hungaligt prát og keypa gløgg í Borðkrókinum. Rit & Rák er við á tiltakinum við øllum teimum nýggjastu bókunum og nógvir av høvundunum verða har og kunnu signera, um áhugi skuldi verið til tess.

Undrunarsamur tíðindaflutningur

Eg má undrast! Undrast so eg kenni meg sum eitt stórt spurnaðartekin!

Tað er gott kunnu at undrast, ja, men hvussu bert tað til, at man ferð eftir ferð kann undrast á tíðindaflutningin í hesum landinum? 

Hesaferð er tað Dagur&Viku, sum eg undrist so stórliga um. Eg skal ikki á nakran hátt gera meg klóka uppá hesa sendingina, síggi hana so at siga ongantíð, men nú havi eg tilvildarliga sæð hana 2 ferðir innan nakrar dagar.

Tá eg so samaberi hesar báðar sendingarnar, so er tað eg undrist (og øtist) og eg spyrji meg sjálva: Hvussu raðfestir Kringvarp Føroya mentan?

Í fyrru sendingini eg sá, var Mentanarnáttin í Havn júst farin afturum bak. Hvørji tíðindi hevði D&V so at siga um hesa rímiliga stóru mentanarligu hending? Minni enn ein ½ minuttur av mótasýning afturvið rullutekstunum. Stikk den!

At býurin var fullur av fantastiskum hendingum, framsýningum, tónleiki og øllum møguligum øðrum, tað leypa vit høgt og flott upp um (harvið meini eg onki negativ um mótaframsýnginina, hon var líkasum bara ikki einsamøll).

Og so í gjárskvøldið var tað eg fekk ordiliga spatt:

5 minuttir um eitt familjualbum! Onkur hevur hugna sær við at savna upplýsingar um sína familju og givið tað út í bók. Straks er viðkomandi "rithøvundur" og fær 5 minuttir av bestu senditíð í Kringvarpinum.

Í hesum landinum eru fólk, sum skriva góðar bøkur, brúka lív sítt at gera føroyskt mál til eitt mál, sum er vert at varveita og menna, siga søgur, sum eru verdar at lesa hjá øllum (ikki bara eini ávísari familju), sum fáa bøkur umsettar til onnur mál. Og øll hesi fólkini, sum veruliga skapa mentan, hvussu nógva senditíð fáa tey? Fyri bara at nevna okkurt dømi, so kom ein ørgrynna av bókum út fyri jól, góðum skaldskapi, og tað eg minnist var onki um nakað av hesum í SvF (rætta meg, um eg mistaki meg, síggi sum sagt ikki so ofta sjónvarp, men man plagar at hoyra um tað, um nakað hevur verið.)

Afturat hesum var D&V-sendingin í gjárkvøldið, so út av lagið vánalig, tá hugsa verður um uttanlandstíðindum, onki var opinbart hent úti í verðini í gjár uttan barnamorð og -pornografi. Á onkran hátt kendi eg tað, sum tann fjaldi dagsordanin undir hesum var: Alt í lagið, tað er kreppa í landinum, fólk verða uppsøgd í Suðri, tað er sjálvnadi synd í teimum, men hygg hvussu tað er úti í stóru verð? Har drepa mammur síni børn, og barnagarðslærinnur leggja ónærisligar myndir av børnum út á neti. Hava vit tað ikki herligt í okkara dunnuhyli við okkara familjualbummum og smáu ambitiónum?

Eg undist og undrist og undrist.......................

Kavaórudding

Vit hava altíð vita tað, men enn einaferð kunnu vit konstatera, at tað er í bili, at tú eigur at ferðast í Føroyum, persónbili væl at merkja!
Nú hesin vakri kavin hevur ligið í næstan eina viku, áttu vit satt at siga bara at vera eydnurík um at hava hann her við øllum tí vakra góða, stilla veðrinum og øllum tí ótrúliga ljósinum, vit knappliga fáa ókeypis her mitt í vetrarmyrkrinum. Men tíverri verður gleðin álvarsliga skerd, tá tú fert út í býin at ganga, tí her er snøgt sagt ikki framkomandi á apostlunum, og so slettis ikki, um tú dittar tær út við børnum í vogni.

Koyribreytirnar eru sum sleiktar frá tíðliga á morgni, har er onki óført, og tey siga, at hetta er eisini fyri at bussarnir skullu kunna koyra. So hava tey pussa gloriuna og halda seg hava givið teimum gangandi eina hond. Men hetta er bara at rætta okkum lítlafingurin og so sleppa honum, í tí vit skullu til at taka í, tí tey, sum skullu við bussinum, skullu í allarflestu førðum ganga eftir gongubreytunum fyri at koma til bussin!

Nú fari eg at taka eitt dømi uppá, hvussu ógjørligt tað er at ganga eftir gongubreytunum, bara fyri at illustrera:
Lat meg kortleggja mín persónliga gongutúr heimanífrá niðan á stovnarnar við báðum børnunum:

Vit fara frá húsum við vogni við einum barni í og so eg og dótturin til gongu. Longu tá vit koma til fyrstu gongubreytina renna vit okkum á 1. trupulleikan: Tað er nærum ógjørligt at fáa vognin út á gonguteigin, og hvaðna verri at fáa hann upp á gongubreytina hinumegin, tí har liggur ein høg fjallaketa av kava framvið gonguteignum báðumegin. Tað eydnast so eftir nakað av stríði, tíbetur uttan at verða yvirkoyrd. Vóru vit farin heima eitt sindur fyrri og vóru endaði í "myldritíðini", er ikki vist, at vit vóru komin snikkaleys gjøgnum hetta.

Vit snara nú inn á eina minni síðugøtu millum tveir stórar vegin, ein vegur, sum nógv ganga, tí hetta er nær við ein skúla. Her er ongin kavi ruddaður, síðani hann kom í síðstu viku. Tað kundi havt verið í lagið, um bilarnir ikki høvdu sprutta salt inn á breytina. Nú er hetta sum at ganga í 30 cm tjúkkum, leysum putursukri.

So er altur ein gonguteigur við fjallaketum, síðani enn ein putursukurbreyt, síðani ein putursukurbrekka vit mugu royna at toga vognin niðan eftir, inntil vit koma til eitt lítið petti av vegi, sum er væl farandi eftir. Her hevur ongin rudda nakran kava, men heldur ongin koyrt ella saltað. Her er bara reinur samantrakaður kavi. Hetta strekki strúka vit avstað.

So aftur putursukurbrekkur og vandamiklar fjallaketur, omanbrekkur har vit noyðast út á koyribreytina, tí fjallaketan hesaferð er Á gongubreytini og so framvegis, til eg at enda noyðist at lata tey báðu smáu leiðast seinasta strekki niðan gjøgnum eina ógravaða, saltspruttaða gongubreyt beint við eina vøggustovu, meðan eg við tógvi stríð og hjartanum uppi í halsinum fái skumpa vognin niðan.
Huff, vit komu livandi niðan, men eg havi givið skarvin yvir. Eg koyri tey til og úr stovni til kavin er av. Eg vil ikki seta okkum lívið í vága eina ferð afturat.

Takk Tórshavna Býráð fyri at taka tykkum so væl av teimum gangandi. Fara vit at fáa stuðul til insulin, tá vit øll fáa konstatera diabetes2, tí vit ikki røra okkum longur?